“ในยามค่ำมืดของวันเวลาและชีวิต

แม้หมวกสานกุยเล้ยที่ครอบหัวแหว่งวิ่นขาดเป็นรู

เขาก็จะไม่ยอมเดินก้มหัวขึ้นภู

แสงดาวที่ลอดผ่านรูในหมวก

บอกให้รู้ว่าทั้งผืนฟ้าระยิบระยับด้วยพันดารารอเราอยู่

ขอเพียงเงยหน้าเล็กน้อย ไม่ทำคอตก…”

เรื่องราวของพ่อผู้เขียน

ลูกชายของแม่คนไทยกับหนุ่มจีนไหหลำ

ผู้เป็นหนึ่งในคลื่นกระแสชาวจีนโพ้นทะเลที่หนีความยากลำบากมาสร้างชีวิตใหม่ในเมืองไทยเมื่อราวร้อยปีก่อน

เพียงไม่ทันไรลูกชายอายุ ๙ ขวบก็ต้องพลัดพรากจากอ้อมอกแม่คนไทย ถูกพ่อส่งไปเรียนหนังสือที่เกาะไหหลำตามคตินิยมของชาวจีนโพ้นทะเลยุคนั้น

.

เขากลับมาต่อสู้หาเลี้ยงชีพด้วยความรู้ที่ได้ติดตัวมา

พบรักกับสาวเมืองงาว เชื้อสายตระกูลพ่อเลี้ยงช้างแม่เลี้ยงช้างเมืองเหนือที่ต้องเซซัดจากเหตุการณ์กบฏเงี้ยว

และการยึดคืนสัมปทานป่าไม้จากรัฐบาลส่วนกลางหลังจากชาติเจ้าอาณานิคมเป็นเจ้าสัมปทานมาก่อน  

จนทำให้อาชีพรับเหมาชักลากไม้ซุงต้องพบกับจุดจบ

.

หนุ่มพิชิตใจแม่ยายด้วยการเสี่ยงภัยอย่างอุกอาจ ท่ามกลางคลื่นนโยบายต่อต้านคนจีนสมัยจอมพล ป. อันรุนแรงโหมพัดไปทั่วทุกหย่อมหญ้า ชายหนุ่มและหญิงสาวเรียนรู้การค้าข้าว เก็บหอมรอมริบจนตั้งตัวได้ ทำธุรกิจ

เป็นเจ้าของโรงสีข้าวขนาดกลางในเมืองพะเยา

เป็นโรงสีข้าวที่ตั้งขึ้นด้วยปณิธานแห่งความซื่อสัตย์และจริงใจ ระหว่างเจ้าของโรงสีกับชาวนา

ดั่งสายสัมพันธ์ของมิตรสหายพึ่งพากันในอาชีพ

.

ลมหายใจในโรงสีและบ้านไม้สักสถาปัตยกรรมจีนด้วยฝีมือสล่าช่างพื้นบ้านล้านนา

คือสถานที่แห่งความทรงจำ ประจักษ์พยานของหยาดเหงื่อ และความรักในครอบครัว

ที่ชายหนุ่มกับหญิงสาวทำงานเคียงบ่าเคียงไหล่ผ่านฤดูกาลอันพลิกผัน

ทว่าหนึ่งในความหวังของลูกจีนโพ้นทะเลทุกคน คือการมีลูกชายสืบสกุล

แต่การรอคอยนั้นยาวนาน และไม่รู้จะมาถึงเมื่อไร...

.

จารึกโรงสี ลูกจีนโพ้นทะเล

คือความผูกพันของเมล็ดข้าวกับการเดินทางภายในชีวิตและจิตใจของครอบครัวหนึ่ง

ภายใต้ความเปลี่ยนแปลงของสังคมไทยทั้งในระดับท้องถิ่น ระดับประเทศ และภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

.

ก่อนที่จารึกตัวอักษรจีนจะเลือนหาย

จากสายลมพัด...ที่มิรู้ล่วงหน้า

.

อ่านบันทึกชีวิตของลูกหลานจีนโพ้นทะเล 4 รุ่น

สืบสาวร่องรอยจากเมืองไทยถึงเกาะไหหลำ

จากอักษรจารึกในโรงสี ถึงเอกสารทางประวัติศาสตร์ และหลุมฝังศพของตระกูล

ชีวิตจริงที่ยิ่งกว่านิยาย

.

ผลงานที่ใช้เวลากว่า 5 ปีของ สุกัญญา หาญตระกูล

อดีตบรรณาธิการร่วมนิตยสารสตรีสาร (2528-2534)

นักเขียนและคอลัมนิสต์ประจำ กรุงเทพธุรกิจ ตั้งแต่ปี 2540 ถึงปัจจุบัน